Elixen “cantareira” como Palabra do Ano 2024, un tributo á lingua e á tradición feminina
“Cantareira” foi elixida como Palabra do Ano 2024, resultado dunha votación popular organizada pola Real Academia Galega (RAG) e a Fundación Barrié a través do Portal das Palabras. Esta elección pon o foco no papel histórico das mulleres na preservación e transmisión da poesía popular oral galega, un legado que entrelaza música e lingua e que segue vivo grazas á cultura e a identidade propias de Galicia.
O termo “cantareira” designa tradicionalmente ás mulleres que cantan cantigas populares e será protagonista en 2025, cando o Día das Letras Galegas estea dedicado a elas. Figuras como Adolfina e Rosa Casás Rama, Eva Castiñeira e tres das Pandeireteiras de Mens serán homenaxeadas polo seu papel na transmisión deste patrimonio inmaterial. Estas cantareiras non só perpetuaron melodías, senón que contribuíron á memoria colectiva, inspirando a novas xeracións de músicos e poetas.
A elección de “cantareira”, que obtivo o 25% dos votos, é unha mostra de como a sociedade recoñece a relevancia do patrimonio oral galego e das mulleres que o sustentan. Outras palabras finalistas foron “meu, miña”, cun uso destacado na oralidade contemporánea, e “fala”, que reivindica a lingua galega como símbolo de identidade.
Unha palabra chea de historia e modernidade
O significado de “cantareira” vai máis aló da súa definición no dicionario da RAG, onde se refire a unha muller que canta cantigas populares. Esta palabra, derivada do verbo latino cantare, encapsula séculos de tradición e o poder colectivo da música e a oralidade como vehículo cultural. Segundo Gonzalo Castro, concelleiro de Cultura e Turismo, “a elección de cantareira recoñece unha parte fundamental da nosa historia e proxecta a nosa lingua cara ao futuro”.
O anuncio de que as Letras Galegas 2025 estarán dedicadas ás cantareiras tamén marca un fito significativo. Entre as homenaxeadas están tocadoras que participaron no Cancioneiro Popular Galego, unha obra monumental de Dorothé Schubarth e Antón Santamarina que documenta cantos de labor, romances, regueifas e moito máis. A investigadora suíza, sorprendida pola riqueza deste legado, pasou case unha década recollendo cantos por oitenta e oito concellos galegos, co apoio da Fundación Barrié.
Un recoñecemento ao futuro da lingua
A celebración das Letras Galegas 2025 converterase nunha oportunidade para conectar o pasado co presente. Actividades especiais destacarán o impacto das cantareiras e incentivarán a súa influencia nas novas xeracións de intérpretes.
Dende 2014, a iniciativa da Palabra do Ano busca fomentar o uso do galego e adaptar o seu léxico á realidade cotiá. Este ano, ademais de “cantareira”, destacaron opcións que reflicten a riqueza da lingua, como “aparvar(se)”, cun significado tradicional reinterpretado na era dixital, e “fala”, símbolo da lingua como identidade.
Así, “cantareira” convértese nunha ponte entre a tradición e a modernidade, consolidando o galego como un idioma vivo, diverso e capaz de seguir evolucionando sen perder as súas raíces.