Cultura | Entrevista

A cantora coruñesa aposta por un formato que combina álbum e libro con textos propios e por un son máis acústico: ‘Estou empalagada deste momento de produción tan densa’

Sés vén de lanzar ‘Nadando na incerteza’, un novo traballo en formato libro-disco que reúne as cancións do álbum e as acompaña con textos escritos por ela mesma. A artista explica que a idea naceu ao ver ‘como o disco está desaparecendo como obxecto’ e tamén da súa maneira de presentar as cancións en directo, contextualizándoas antes de interpretalas, algo que agora quixo trasladar ao papel.

No plano sonoro, a proposta inclínase cara a un rexistro máis cru e acústico. Sés di que, como oínte, está ‘empalagada deste momento de produción tan densa’ e que buscou un disco no que se poidan distinguir con claridade letra, melodía e canción, sen que a produción coma o esencial. Ademais, define o proceso como un punto de inflexión persoal: asumiu máis tarefas do habitual na cadea de gravación e preparación do material antes da mestura e masterización.

En que momento decidiches que querías facer o traballo como libro-disco e non só como álbum?
Naceu por dúas razóns moi claras. Por unha banda, porque teño a sensación de que o disco está a desaparecer como obxecto, e apetecíame recuperar esa dimensión material. E, pola outra, porque moita xente (xente coa que traballo e tamén amizades) di que unha das cousas que caracteriza os meus concertos é que adoito introducir as cancións, contar algo antes de cantalas. Antes era máis habitual, agora xa non tanto, e pensei que podía ser bonito que esa parte, ese contexto que se dá en directo, quedase tamén como algo escrito.

Como imaxinas que o público vai entrar nese formato: primeiro o disco e despois o libro, ao revés, ou como sexa?
Eu non quero meterme en dicirlle á xente como ten que consumilo. Se fose eu, supoño que primeiro escoitaría o disco enteiro e logo iría aos textos, e incluso lería en orde. Pero está pensado para que se poida facer de calquera maneira: que alguén chegue a unha canción a partir dun texto, que outra persoa nin lea e só escoite, ou que haxa quen se interese máis polo que hai no libro que polo que hai no disco. Ademais, a min faime moita ilusión que haxa público que me escoite polo que digo e tamén público que me escoite a pesar do que digo. E iso paréceme un triunfo: que a música funcione incluso cando non pensamos igual.

Por que chegaches a un son tan acústico e con tan pouco artificio?
Porque como oínte estou un pouco empalagada deste momento de produción tan densa, onde ás veces parece que hai máis produción que canción. Eu escoito xente nova e non o fiscalizo, pero case todo o que me aparece vai nesa liña de sobreprodución. Como creadora, necesitaba ir a algo máis esencial: que se puidese diferenciar perfectamente a letra, a canción e a melodía, e que iso fose o nuclear do disco.

Custouche centrarse tanto na voz e recortar produción?
Sí, e foi unha mestura rara: por unha banda, foi liberador; pero pola outra, eu son moi tendente a pensar ‘aquí molaría meter unha voz’, ‘aquí molaría meter este momento’. E como era unha decisión tomada, tiven que amarrarme e cortar moito, porque a tendencia era engadir cousas. Aínda así, mesmo conténdome, sentín que o proceso era liberador.

Foi unha aprendizaxe que che vai marcar nos próximos discos?
Aprender, sempre se aprende, pero o máis importante neste disco non foi tanto a composición como asumir máis partes do proceso das que asumía antes. Eu encargueime da gravación e de deixar todo gravado e editado, para despois pasarlle ese material ao meu equipo técnico para a mestura e a masterización. E iso si que foi un pequeno salto, un punto de inflexión: hai máis de min aquí porque asumín máis.

Ti sentes que este traballo é un ‘punto de inflexión’?
Si, véxoo como un punto de inflexión, aínda que non o fixen pensando ‘vou facer un punto de inflexión’. Fixen o disco e, despois, ao miralo con distancia, decateime de que hai un cambio: xa non asumo só as partes que asumía antes, senón máis. É como un pequeno salto de nivel, sobre todo no proceso.

Dá máis vertixe exporse nun disco así, con poucos elementos?
Eu sinto que sempre me expoño moito. O que pasa é que cando lle quitas o instrumental e quedan poucos elementos, como oínte é máis doado centrarnos na voz e no que se di. Pero eu creo que, en realidade, todos os meus discos son ‘un pouco como este’: a molécula da que parto é moi similar, só que cando hai máis cousas arredor tes que repartir a atención. Aquí hai máis aposta por deixar a canción tal cal e confiar en que é suficiente.

Dixeches moitas veces que non es ‘cantante’, senón ‘cantora’. Como se concreta iso neste disco?
Concrétase nun detalle moi particular: neste disco, agás dous temas, o resto son contemporáneos. Noutros traballos eu podía escoller temas compostos ese ano, outros de hai cinco, outros de máis atrás… Aquí non. Como estamos nun momento colectivo moi peculiar, e eu son moi permeable e tamén frágil, todo este ‘seísmo’ afectoume e apetecíame falar do que sinto agora, neste momento. E para poder defender cada tema desde a visceralidade e desde a credibilidade, tiñan que estar feitos agora.

Hai unha parte da conversa na que falas de método, oficio e visceralidade. Ti onde te colocas?
Eu síntome máis visceral. Falamos de que na arte (como no deporte) hai xente moi metódica, que ten a virtude do método, e iso é algo que eu admiro moitísimo. Pero eu, modestamente, creo que son máis ‘Maradona’ nese exemplo: máis pulsión. Iso non quita que o oficio exista (a música tamén é oficio) e que haxa que adestrar, ler, consumir ideas profundas, porque o cerebro é un músculo. E tampouco quita que haxa artistas metódicos que me parecen extraordinarios, poño o exemplo de Drexler, que admiro moitísimo e é metódico e, aínda así, fai temazos. Ao final, son formas de ser e de escribir.

Que che remexeu máis: crear o disco ou preparar o letrario/cancioneiro?
O disco. O letrario foi máis unha briga moral coa miña lingua. Eu non me atrevería a facer un letrario se non fose porque creo que é necesario dotar de normalidade que as persoas falantes dunha lingua que está a morrer poidan acceder tamén a obras deste perfil, igual que poden os falantes de linguas francas. Despois hai traballo de edición, fotos, textos, pero non é o mesmo nivel de creación que facer un disco.

Ao recompilar letras, atopaches cousas que hoxe non escribirías? Arrepentícheste de algo?
Arrepentirme, non. Evidentemente hai cousas que hoxe non escribiría, porque son unha persoa mutable. Pero máis que arrepentimento, o que me dá é tenrura: ler textos de hai tantos anos, incluso cando xa non me gustan tanto, porque son dese momento e falan de quen eu era.

Que che pareceu importante incorporar no letrario, máis alá de xuntar as letras?
Púxenlle a cada texto o ano no que foi escrito, aínda que despois a canción se gravase moito máis tarde. A min gústame moito ver evolución cando leo obras completas, sobre todo de poesía, e parecía importante darlle iso tamén a quen lea: que poida ver que un texto pode ser de 2012 e acabar gravado en 2021, por exemplo. Axuda a entender camiños e cambios.

A saída do disco coincidiu que se fixese ‘noticia’ cantar en galego en Operación Triunfo. Como o viviches?
Con sabor agridoce. Por unha banda, dá gusto que lle guste á xente. Pero, pola outra, paréceme triste que iso se lea como noticia, cando noutras linguas do Estado se vive como algo normal. Eu dicía: se fose un rapaz andaluz cantando noutra lingua, a lectura sería ‘que ben, un Estado pluricultural e plurilingüístico’. En cambio, nós seguimos moi reducidos.

Dirías que este disco tamén se pode ler como unha pausa fronte ao ruído e ás redes sociais?
Pode parecer iso, pero eu non o fixen como unha estratexia racional. Foi máis por necesidade. A min atúrdeme o momento actual: odio as redes sociais e a cantidade de estímulos que che están pedindo atención todo o tempo. Eu necesitaba escoitar ‘dúas cousas’ autosuficientes, verdadeiras e crúas. Non quería 50 cousas por riba nin estar buscando sonoridades, porque sonoridades xa escoitei todo o tempo: botaba en falta escoitar letra e escoitar canción.

Seguindo nesa línea, dirías que estamos perdendo maneiras básicas de relacionarnos?
Si, moitísimo. Estamos perdendo o costume de tocarnos, mirarnos, falarnos. E parece que chamar por teléfono se considera case unha agresión. Eu conto experiencias cotiás: estar whatsappeando e pensar ‘se isto se resolvía en dous minutos chamando’. E ademais, como non hai ton nin xestos, acabas poñendo emoticonas para que se entenda que vas de broma. Todo iso paréceme absurdo e síntoma de algo: estamos esquecendo que somos humanos e que a conversa directa tamén é necesaria.

Daquí a anos, que che gustaría que quedase deste traballo?
Non me gustaría que quedase o obxecto (nin o libro, nin o disco, nin o letrario). Gustaríame que quedase unha sensación: a de apertura e cuestionamento. Que algo do proxecto axude a abrir o foco, ver a realidade doutra maneira, aceptar a nosa complexidade e tamén permitir emoción intensa. Eu son intensa, e nun momento no que todo parece tan lánguido, creo que hai que atreverse a sentir, a pensar, a impugnar supostas verdades, e a debater con vehemencia, si, pero tamén con fraternidade. Atrevámonos a ser humanos.