Descubrindo o patrimonio: a igrexa de San Xoán de Paderne, un vestixio histórico con ecos románicos
Miriam García
No municipio betanceiro de Paderne atópase a igrexa de San Xoán, un exemplo destacado do patrimonio arquitectónico galego. A pesar de que non existen referencias específicas sobre o templo durante a Idade Media, os seus elementos construtivos suxiren unha conexión co románico, un estilo predominante na Galicia dos séculos XII e XIII.
A primeira mención documentada da igrexa de San Xoán remóntase ao século XVII, cando, durante a visita do cardeal del Hoyo, se sinala que esta igrexa era anexa á de Santo Estevo de Quintás e dependía do mosteiro de Monfero, unha institución relixiosa clave na zona durante varios séculos.
Estrutura renovada, pero co románico aínda presente
A estrutura actual da igrexa está composta por unha nave e unha ábsida rectangular, ambos de construción relativamente recente. Porén, no proceso de reconstrución, reutilizáronse sillares románicos orixinais, recoñecibles pola súa forma e estilo. Estas pedras, integradas nos novos muros, conectan o presente co pasado románico da igrexa.
Un dos detalles máis salientables é un fragmento dun arco de medio punto que se pode ver no muro norte. Aínda que a erosión afectou o seu estado, é posible que este fragmento pertencese a elementos arquitectónicos como canecillos ou ménsulas, testemuñando a rica decoración orixinal do templo.
Outro vestixio do pasado é a parte inferior dunha antiga porta que foi cegada, pero da que aínda se conservan as xambas lisas. Esta pequena porta, aínda visible nalgunhas fiadas do muro, pechouse definitivamente, e gran parte da súa estrutura orixinal xa se perdeu.
Ademais, na casa reitoral consérvase un canecillo que foi desenterrado no atrio da igrexa. Esta peza está decorada cunha figura masculina nunha actitude provocadora, un motivo tamén presente noutras igrexas da contorna, como San Martiño de Andrade ou San Martiño de Xuvia. A escultura, esculpida en granito groso, amosa unha tradición medieval de decoración figurada que se repetía en diversos templos galegos.
Os canecillos decorativos coma o atopado en Paderne son característicos das construcións románicas, aínda que este templo combina elementos xeométricos máis sinxelos. A falta de máis decoración ou inscricións que permitan unha datación precisa, estimaríase que a igrexa podería pertencer ao período ao redor do ano 1200, similar a outras igrexas da contorna, como Filgueira Barranca.
Descubrimentos recentes
En 1963, unha intervención na capela maior do templo sacou á luz unha escultura de vulto redondo no arco triunfal, que actualmente se atopa no Museo Arqueolóxico de A Coruña. Esta peza, aínda sen datación clara, mantén viva a conexión entre San Xoán de Paderne e a súa rica historia.
A igrexa, a pesar da súa modestia, reflicte un elo importante no legado do románico galego, sendo un espazo onde o presente se fusiona co pasado a través dos seus muros e vestixios esculpidos.